
Η κ. Μαρία Αργυράκη δραστηριοποιείται ως μεταφράστρια λογοτεχνικών έργων, διαθέτοντας τη σπάνια ικανότητα να αποδίδει ιαπωνικά κείμενο απευθείας στην ελληνική γλώσσα. Έχει τιμηθεί μεταξύ άλλων με τον
Έπαινο του Υπουργού Εξωτερικών της Ιαπωνίας για το έτος 2016, έχει ζήσει στην Ιαπωνία και είναι επίσης ξεναγός στην ιαπωνική γλώσσα. Έχει μεταφράσει έργα διάσημων Ιαπώνων συγγραφέων, όπως του Κέντζι Μιγιαζάουα και του Νάτσουκι Ικεζάουα, ενώ πιο πρόσφατα πολυάριθμα έργα του Χαρούκι Μουρακάμι. Η κ. Αργυράκη μάς παραχώρησε μία μοναδική συνέντευξη για την τέχνη της μετάφρασης, βάση της βαθειάς γνώσης της πάνω στην ιαπωνική γλώσσα και τον ιαπωνικό πολιτισμό.
― Έχετε μεταφράσει έως τώρα πολυάριθμα έργα. Πείτε μας που βρίσκεται η μεγαλύτερη δυσκολία στη μετάφραση των ιαπωνικών προς τα ελληνικά, ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ της ιαπωνικής και της ελληνικής γλώσσας. Επίσης, ποιο σημείο είναι αυτό που χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή;
Σε όλες τις γλώσσες υπάρχουν κοινές βασικές δυσκολίες στη μετάφραση από τα ιαπωνικά. Κοινότυπες για τους ειδήμονες αλλά εντυπωσιακές για όποιον δεν ξέρει την γλώσσα. Η πρώτη εντοπίζεται στην αποκωδικοποίηση των ιδεογραμμάτων kanji. Η λέξη «άγαλμα», π.χ., δεν είναι ούτε κατά κάποιο τρόπο «χάρμα ιδέσθαι» εννοιολογικά, ούτε αναγνωρίσιμη όπως το αγγλικό statue αλλά 彫刻 [chōkoku], κάτι δηλαδή που χαράσσεται και σμιλεύεται. Αν αναφερόμαστε σε αντικείμενα η διαφορά της ετυμολογικής προσέγγισης εύκολα ξεπερνιέται. Στο επίπεδο όμως των συναισθημάτων ή της λογοπλασίας μπορεί να επηρεάσει την εύρεση λέξης με αντίστοιχη θερμοκρασία στο τελικό κείμενο.
Πραγματικό Γολγοθά αποτελεί η χρονοβόρα εύρεση ενός λήμματος στο λεξικό, μια διαδικασία που εύκολα μπορεί να ξεπεράσει τα 20 λεπτά. Επιπροσθέτως, λόγω ουσιαστικής ανυπαρξίας εξειδικευμένων ιαπωνο-ελληνικών λεξικών το μόνο μέσον για την ερμηνεία είναι πάντοτε μια άλλη ξένη γλώσσα, κατά προτίμηση τα αγγλικά.
Η δυσκολία συνεχίζεται στο συντακτικό επίπεδο όπου χρειάζεται να αναδιοργανωθεί ολόκληρη η πρόταση γιατί στα ιαπωνικά το ρήμα έρχεται στο τέλος μετά από μια σειρά επιμέρους προσδιορισμών – ενώ ταυτόχρονα διαπερνάται και από μια υψηλή τάση αμφισημίας. Τα γεγονότα δεν συμβαίνουν πάντα επειδή κάποιος τα προξενεί. Εμφανίζονται έτσι απλά, όπως λέμε «βρέχει» ή «χιονίζει».
Απαραίτητη – κυρίως σε μη λογοτεχνικά κείμενα – είναι και η αναδιοργάνωση της ροής του λόγου. Το σημαντικό στοιχείο μιας δήλωσης στο ιαπωνικό κείμενο π.χ., φυλάσσεται ζηλότυπα για το τέλος ενώ εμείς τη θέλουμε στην αρχή για να ξέρουμε πού εστιάζεται το θέμα. Προσδοκούμε κάθε παράγραφος να μας φέρει πλησιέστερα στο τελικό συμπέρασμα και σίγουρα να μη ρίχνει καθοδόν «την μπάλα έξω», κάτι που δεν φαίνεται να ενοχλεί ιδιαίτερα τον ιάπωνα αναγνώστη.
Μια πρόσθετη δυσκολία έχει να κάνει με τη φορά της γραφής. Η ανάγνωση ενός ιαπωνικού βιβλίου αρχίζει από αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως τελευταία σελίδα και προχωρά προς την πρώτη, ενώ το κείμενο διαβάζεται σε κάθετες παράλληλες σειρές, από το πάνω μέρος της δεξιάς σελίδας και προχωρά προς αριστερά. Αυτό σε συνδυασμό με την ανοχή της ιαπωνικής γλώσσας στην επανάληψη των ουσιαστικών λόγω απουσίας άρθρων, γένους, κλίσης και αριθμού - εύκολα μπορεί το μάτι του μεταφραστή που φεύγει από το ελληνικό κείμενο να προσγειωθεί σε διαφορετική φράση η πρόταση του ιαπωνικού κειμένου.
― Υπάρχει κάποιο έργο που σας έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση;
Το «Άστρο του Νυχτογέρακου» του Κέντζι Μιγιαζάουα (1896 – 1933), μια μικρή αλληγορική ιστορία 4-5 σελίδων, που έδωσε και τον τίτλο για στη συλλογή ιστοριών του ίδιου συγγραφέα και εκδόθηκε από τον Ολκό το 1999. Ειδικά αυτή η ιστορία συνδυάζει και την καθαρή δομή της ελληνικής τραγωδίας με τα υπόλοιπα γνωρίσματα του έργου του Μιγιαζάουα: τις παραβολές, τους μύθους του Αισώπου, τα παραμύθια του Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν, την συγκλονιστική αίσθηση δικαίου και διάδρασης μεταξύ ζωής και φύσης. Αποπνέει μια θεϊκή συμπαντικότητα της ύπαρξης όπου ο πόνος μετουσιώνεται σε φως και χαρά μέσα από την άδολη προσφορά προκειμένου να αποκατασταθεί η ευτυχία του κόσμου.
― Ο συγγραφέας Χαρούκι Μουρακάμι έχει μαγέψει παγκοσμίως το αναγνωστικό κοινό με τον ιδιαίτερο τρόπο αντίληψής του για τον κόσμο. Ποια είναι η δική σας άποψη ως μεταφράστρια;
Με τα κείμενα του Μουρακάμι ένιωσα την ακάματα πεισματική αφοσίωσή του στη στρωτή γραφή, την εμβληματική έγνοια του για τον αναγνώστη. Οι καταστάσεις που περιγράφει μπορεί πολλές φορές να είναι λίγο ανοίκειες όμως τις αποδίδει με απολαυστικά κατανοητό τρόπο, σαν να αφηγείται σε φίλους μια συνηθισμένη ιστορία. Γράφει μικρές προτάσεις, ξεκάθαρες παραγράφους, με εναλλαγή διαλόγων και αφήγησης και διάσπαρτες δόσεις χιούμορ. Η ιαπωνική και η ελληνική γλώσσα έχουν μακραίωνη παράδοση προφορικών κειμένων. Ευτυχή θεωρώ την συγκυρία πως η πρώτη μου επαφή με την ιαπωνική γλώσσα ήταν στο μεγαλύτερο μέρος της προφορική και πως τα κείμενα του Μουρακάμι είναι σχεδόν «κουβεντιαστά». Όπως επίσης και το γεγονός ότι επειδή είμαστε περίπου συνομήλικοι είχα την ευκαιρία να ζήσω στην Ιαπωνία την δεκαετία του ’70 από κοντά την ανθρωπογεωγραφία, τα μέρη και τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται ή από τα οποία εμπνέεται.
― Ποια έργα θα θέλατε να μεταφράσετε στο μέλλον;
Πολλά έργα θα ήθελα να μεταφράσω. Το δίτομο άλμπουμ
Uten Εnten [Βροχή και καύσωνας], σε κείμενα Χαρούκι Μουρακάμι, και φωτογραφίες Έιζο Ματσουμούρα (1990) (Α’ τόμος Greece: Άθως - Ο πραγματικός κόσμος του Θεού, Β’ τόμος Turkey: Τσάι, στρατιώτες και πρόβατα.)
Το
Girisha no yūwaku [Η γοητεία της Ελλάδας] (1987) και το
Shizuka na daichi [Ήρεμη Γη] (2007) του Νάτσουκι Ικεζάουα.
Το
Itan no hotoketachi [Οι αιρετικοί βούδες στα ξώστρατα] του Καζουάκι Ταναχάσι (1977).
Και την ποιητική συλλογή
Shiruky rōdo [Ο δρόμος του μεταξιού] του Σίνπεϊ Κουσάνο (1985)
Όμως ζω σε συνθήκες περιορισμένου χρόνου. Ανέφικτο. Μοναδική μου ελπίδα πλέον οι επόμενες γενιές μεταφραστών!
・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・・
Μεταφράσεις έργων της κ. Αργυράκη (κυριότερα έργα) |
«
Ο άχρωμος Τσουκούρου Ταζάκι και τα χρόνια του προσκυνήματός του»
[Shikisai o motanai Tazaki Tsukuru to, kare no junrei no toshi], Χαρούκι Μουρακάμι, 2014 (Εκδόσεις Ψυχογιός)
«
Τις μικρές ώρες»
[After dark], Χαρούκι Μουρακάμι, 2013 (Εκδόσεις Ψυχογιός)
«
1Q84», Βιβλία Ι-ΙΙΙ, Χαρούκι Μουρακάμι, 2012-3 (Εκδόσεις Ψυχογιός)
«
Από ένα μικρό γεφύρι στο Ιράκ»
[Iraku no chiisana hashi o watatte], Νάτσουκι Ικεζάουα, 2003 (Εκδόσεις Όλκος)
«
Μια νύχτα στον σιδηρόδρομο του γαλαξία»
(συλλογή ιστοριών) [Ginga tetsudō no yoru], Κέντζι Μιγιαζάουα, 2001 (Εκδόσεις Όλκος)
*με την οικονομική στήριξη της Japan Foundation
«
Το άστρο του νυχτογέρακου»
(συλλογή ιστοριών) [Yodaka no hoshi], Κέντζι Μιγιαζάουα, 2001 (Εκδόσεις Όλκος)
Ιαπωνικά